مفاهیم فوکو - گروه 4جامعه‏شناسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) قم

دانشمند کیست؟ ـ : آنکه از حرامها دوری کند . [امام علی علیه السلام ـ هنگامی که از او پرسیده شد]

امروز: پنج شنبه 103 آذر 8

مفاهیم فوکو

فوکو فیلسوف، مورخ و تحلیل گر اجتماعی فرانسوی است. او بیش از همه از نیچه و هایدگر تاثیر پذیرفته است. 1. بایگانی (archive): بایگانی نظام عمومی شکل گیری و دگرگونی گزاره هاست. بایگانی گفتمان هایی را که دیگر گفتمان های ما نیستند گردآورده، و از راه تحلیل آنها می توان نشان داد که خرد ما تفاوت گفتمان ها، تاریخ ما تفاوت زمان ها و نفس های ما تفاوت نقاب هاست. 2. کردارهای گفتمانی (discursive practices): فوکو به دور از تحلیل گفتمان به عنوان نظام های نشانه، گفتمان ها را به عنوان "کردارهایی که موضوعاتی را که از آن سخن می گویند به صورتی نظام مند شکل می دهد" در نظر می گیرد. مشخصه کردارهای گفتمانی مجموعه قواعدی است که معرف مختصات آنهاست. 3. دیرینه شناسی (archaeology): دیرینه شناسی معطوف به دگرگونی های صورت گرفته در حوزه دانش است. این نوع تحلیل به دنبال کشف قواعد صورت بندی است که با وحدت مجموعه گزاره های آن یک علم تشکیل می شود. 4. تبارشناسی (genealogy): تبارشناسی با توجه به روابط قدرت و دانش، نشان گر برداشت کاملا متفاوتی از تحلیل تاریخی است. این تحلیل در تضاد با اشکال سنتی تحلیل تاریخی که تاکید را بر اشکال ثابت و مداوت های نامنقطع می گذارد، پیچیدگی، شکنندگی و احتمال ملازم با رخدادهای تاریخی را مورد تاکید قرار می دهد. تبار شناسی توجه خود را به دانش موضعی نامستمر و نامشروع معطوف کرده ، و قدرت های تمرکز آفرینی را که با گفتمان علمی سازمان یافته در جامعه در ارتباط اند را به چالش می کشد. (بری اسمارت) 5. قدرت: فوکو از چیستی و چرایی قدرت بحث نمی کند بلکه از چگونگی قدرت بحث می کند. قدرت شیوه ای است که برخی اعمال، اعمال دیگر را تغییر می دهند. این تلقی از قدرت از روابط زور جدا می شود. ایجاد روابط قدرت دو شرط دارد: دیگری که قدرت بر آن اعمال می شود به رسمیت شناخته شود. و بروز طیفی از پاسخ ها از طرف مقابل ممکن باشد. یعنی هر جا قدرت هست مقاومت هم هست. و از وجود مقاوت می توان به وجود قدرت پنهان پی برد. قدرت مولد است نه لزوما سرکوبگر. 6. قدرت مشرف بر حیات: قدرت مشرف بر حیات سیاستی است که دولت برای کنترل جمعیت، تامین رفاه جمعیت، و اعمال نظارت و مراقبت بر آن از طریق یک استراتژی خاص (آمارگیری) اعمال می کند.